در فروش کالای امانی واحدهای تجاری تولید کننده یا توزیع کننده ممکن است برای توسعه فروش، کالاها را به طور امانی در اختیار فروشندگان قرار دهند. بر اساس قراردادهای امانی صاحب کالا که آمر نامیده می‌شود کالا را برای طرف دیگر قرارداد، که حق العمل کار نامیده می‌شود ارسال می‌نماید تا به نمایندگی از طرف آمر، کالا را به فروش برساند. طبق استانداردهای حسابداری تا زمانی که کالای امانی (goods on consignment) به شخص ثالثی فروخته نشود؛ نباید درآمد شناسایی شود. در قرادادهای امانی، آمر، حق مالکیت قانونی کالا را نزد خود محفوظ می‌دارد و فقط حق تصرف کالای امانی در اختیار حق العمل کار قرار می‌گیرد. در ادامه بیشتر با مقوله حسابداری کالای امانی آشنا خواهید شد پس با ما همراه باشید.
اصطلاحات حسابداری کالای امانی
اصطلاحات زیر در حسابداری کالای امانی استفاده می‌شود:
تعریف حق العمل کار: حق‌العمل کار کسی هست که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق العمل دریافت می‌دارد.
تعریف آمر: شخص یا شرکتی که کالای امانی را برای فروش به طور امانی برای طرف خود می‌فرستد، فرستنده کالای امانی یا آمر گویند.
آمره: شخصی است که کالا را ارسال می‌کند.
نماینده تجاری: کسی است که معاملات را به نام تاجر یا موسسه‌ای که به او نمایندگی داده است انجام می‌دهد.
حق العمل کار: به شخصی که کالا را دریافت می‌کند، گیرنده می‌گویند.
مرسوله: مرسوله یک قرارداد تجاری است که از طریق آن فرستنده کالا را برای فروش به گیرنده ارسال می‌کند.
قرارداد مرسوله: ارتباط کتبی قانونی بین فرستنده و گیرنده است که شرایط و ضوابط مرسوله را مشخص می‌کند.
اظهارنامه مرسوله: هنگامی که فرستنده کالا را برای گیرنده ارسال می‌کند؛ اظهارنامه‌هایی را نیز ارسال می‌کند که جزئیات کالا مانند مقدار، قیمت و غیره را نشان می‌دهد و به آن اظهارنامه می‌گویند.
هزینه‌های غیرمکرر: هزینه‌هایی که برای ارسال کالا از محل خود به محل تحویل گیرنده توسط فرستنده انجام می‌شود، هزینه‌های غیر معمول نامیده می‌شود. این هزینه‌ها به قیمت تمام شده کالا اضافه می‌شود.
هزینه‌های مکرر: گیرنده پس از رسیدن کالا به محل خود این هزینه‌ها را متحمل می‌شود. این هزینه‌ها مربوط به هزینه‌های نگهداری از کالا می‌باشد.
پورسانت: پورسانت عبارت است از پاداش و یا مابه التفاوت برای فروش کالا از طرف فرستنده طبق قرارداد محموله است.
فروش حساب: گزارشی است که توسط گیرنده برای فرستنده ارسال می‌شود که جزئیات کالاهای فروخته شده، مبالغ دریافتی، هزینه‌های انجام شده، کمیسیون پرداخت شده را نشان می‌دهد.
تفاوت فروش عادی با فروش کالای امانی
1. در فروش عادی مالکیت کالا منتقل می‌شود اما در حق العمل کاری مالکیت منتقل نمی‌شود.
2. فروشنده با فروش کالا سود یا زیان متحمل می‌شود اما حق العمل کار با فروش کالا، حق العمل دریافت می‌دارد.
3. در مقطع فروش عادی درآمد شناسایی می‌شود اما در مقطع ارسال کالا برای حق العمل کار هیچ گونه سودی شناسایی نمی‌شود.
4. در فروش عادی هرگونه مزایا و مخاطرات مالکیت کالا به خریدار منتقل می‌شود حال آنکه مزایا و مخاطرات کالای امانی نصیب آمر می‌گردد.
برای آشنایی بیشتر با خرید و فروش کالا مطلب “نرم افزار حسابداری خرید و فروش کالا“ را در سایت هوشمند نوین مطالعه کنید.
نحوه حسابداری کالای امانی
فروش کالای امانی زمانی اتفاق می‌افتد که کالاها توسط صاحب آن‌ها (فرستنده) برای یک نماینده (گیرنده کالا) ارسال می‌شود که متعهد به فروش کالا می‌شود. فرستنده به مالکیت کالا تا زمان فروخته شدن آن ادامه می‌دهد، بنابراین کالا به عنوان موجودی در سوابق حسابداری فرستنده ظاهر می‌شود، نه گیرنده کالا.
-
انتقال اولیه کالا
هنگامی که فرستنده کالا را برای گیرنده کالا ارسال می‌کند، نیازی به ایجاد یک ورودی حسابداری مربوط به جابجایی فیزیکی کالا نیست. معمولاً ثبت تغییر مکان در سیستم نگهداری سوابق موجودی کالای فرستنده کافی است. علاوه بر این، فرستنده باید فعالیت‌های تعمیر و نگهداری زیر را در نظر بگیرد:
به صورت دوره‌ای گزارشی را برای گیرنده ارسال کنید و در آن موجودی را که باید در محل گیرنده باشد ذکر کنید. گیرنده می‌تواند از این گزارشات برای تطبیق دوره‌ای مبلغ واقعی موجود با سوابق فرستنده استفاده کند. از دیدگاه گیرنده، نیازی به ثبت موجودی کالای ارسالی نیست، زیرا متعلق به فرستنده است. ممکن است برای اهداف تطبیق و بیمه تهیه یک پرونده جداگانه از تمام موجودی‌های ارسالی مفید باشد.
-
فروش کالا توسط حق العمل کار
هنگامی که گیرنده کالا در نهایت کالای ارسالی را می‌فروشد، مبلغی را که از قبل تعیین شده است به فرستنده می‌پردازد. فرستنده این مبلغ از پیش تعیین شده را با بدهی نقدی و اعتباری به فروش ثبت می‌کند. همچنین مقدار مربوط به موجودی را با بدهی به بهای تمام شده کالای فروخته شده و اعتباری به موجودی از سوابق خود پاک می‌کند.
از دیدگاه گیرنده، یک معامله فروش باعث می‌شود که برای کالای ارسالی که فروخته شده است، پرداختی به فرستنده انجام شود. بسته به توافق با گیرنده، فرستنده ممکن است برای انجام فروش به گیرنده کمیسیون پرداخت کند. اگر چنین است، این بدهی به هزینه کمیسیون و اعتباری به حساب‌های پرداختنی است.
– درک فروش محموله
هنگامی که فرستنده کالا را برای گیرنده ارسال می‌کند، نیازی به ثبت در دفتر روزنامه نیست. با این حال، هنگامی که گیرنده کالای دریافتی را می‌فروشد، مبلغ فروش از پیش تعیین شده را به فرستنده می‌پردازد. سپس فرستنده بدهی نقدی و اعتباری به فروش را ثبت می‌کند. آن‌ها همچنین مقدار مربوط به موجودی را به عنوان بدهی به بهای تمام شده کالای فروخته شده ثبت می‌کنند. در صورتی که گیرنده نتواند همه کالاها را بفروشد، می‌تواند کالا را به فرستنده (قبل از تاریخ معین) بازگرداند. بنابراین، مخاطرات و مزایای مالکیت بر عهده فرستنده است، در حالی که گیرنده تا زمانی که کالا فروخته نشود، ملزم به پرداخت هزینه نیست.
– حساب‌های فرستنده
فرستنده به منظور حفظ سوابق کامل معاملات مختلف در مورد مرسوله، حساب‌های زیر را در دفاتر خود باز می‌کند:
حساب محموله
• این یک حساب اسمی است.
• این برای پی بردن به سود یا زیان آماده شده است.
• با گیرنده یا مکان نامگذاری شده است.
• تمام هزینه‌های مرسوله در این حساب بدهکار ثبت می‌شود.
حساب گیرنده
• این اکانت شخصی است.
• درآمد ناخالص فروش در این حساب بدهکار ثبت می‌شود.
• پیش پرداخت توسط گیرنده در این حساب منظور می‌شود.
• هزينه‌اي كه دريافت‌كننده انجام مي‌دهد، كارمزدی كه به او تعلق مي‌گيرد در اين حساب منظور می‌شود.
• موجودی این حساب مبلغ پرداختی از فرستنده را نشان می‌دهد.
کالاهای ارسالی به حساب محموله
• این یک حساب واقعی است.
• کالاهای ارسال شده به صورت مرسوله در این حساب منظور می‌شود.
• کالاهای برگشتی توسط گیرنده در این حساب بدهکار می‌شود.
• این حساب با انتقال مبلغ موجودی به حساب معاملاتی یا خریدها بسته می‌شود.
موجودی در حساب محموله
• این حساب واقعی است.
• کالاهای فروخته نشده را در پایان سال نزد گیرنده ثبت می‌کند.
– حساب‌های دریافت کننده
گیرنده حساب‌های مربوط به مرسوله را انجام می‌دهد تا تسویه حساب با فرستنده را انجام دهد و حق کمیسیون او را به عنوان گیرنده شناسایی کند. او برای دستیابی به این اهداف، دو گزارش زیر را تهیه می‌کند:
حساب شخصی فرستنده
• این حساب شخصی است.
• برای هر محموله کالا یک حساب فرستنده جداگانه تهیه می‌شود.
• پورسانت دریافت شده توسط گیرنده و پیش پرداخت به فرستنده بدهکار می‌شود.
• به ارزش کالاهای فروخته شده اعتبار داده می‌شود.
• موجودی این حساب مبلغی را که باید از طرف فرستنده ارسال می‌شود نشان دهد.
نرم افزار حسابداری می‌تواند به سادگی تمامی عملکرد‌های مالی کسب و کارتان را سامان ببخشد و از ایجاد یا بروز هرگونه خلل در ثبت و نگهداری فاکتورها، فیش‌ها یا دیگر داده‌های مهم شما جلوگیری کند.
حساب کمیسیون
• این حساب ماهیت اسمی دارد.
• به حساب سود و زیان منتقل می‌شود.
– ورودی‌های بدهی و اعتباری در حساب محموله
ثبت در حساب مرسوله بر اساس سوابق خود فرستنده و همچنین فروش حساب ارسال شده توسط گیرنده انجام می‌شود. ورودی‌های بدهکار و اعتباری به شرح زیر انجام می‌شود:
ورودی‌های بدهکار
ورودی‌های رایجی که در سمت بدهکار حساب محموله ظاهر می‌شوند در زیر فهرست شده‌اند:
• افتتاح انبار کالا (در صورت وجود)
• مجموع هزینه کالاهای ارسال شده در محموله
• کلیه هزینه‌های متحمل شده توسط فرستنده از قبیل بارگیری، حمل و نقل، بیمه و غیره.
• کلیه هزینه‌های پرداخت شده توسط گیرنده از قبیل تخلیه، حمل و نقل، اجاره بها، انبار و نگهداری، هزینه‌های بازاریابی، هزینه بسته‌بندی و فروش و غیره.
• بدهی‌های معوق در مورد فروش محموله.
• کمیسیون عادی و دلخواه گیرنده با نرخ توافقی در درآمد حاصل از فروش.
ورودی‌های اعتباری
اقلام معمولی که در سمت اعتبار یک حساب محموله ظاهر می‌شود در زیر لیست شده است:
• درآمد ناخالص فروش
• انبار بسته شدن کالا (در صورت وجود)
• گم شدن غیرعادی کالا
• سهام در حال حمل و نقل (در صورت وجود)
مزایای فروش کالای امانی برای حق العمل کار
• اجتناب از ریسک فروخته نشدن یا از مد افتادن کالا
• عدم نیاز به سرمایه کلان جهت خرید کالا
• در صورت تنزل قیمت فروش، زیانی متوجه حق العمل کار نخواهد بود.
• جلوگیری از راکد ماندن سرمایه در اثر به فروش نرفتن کالای امانی
مزایای فروش کالای امانی برای آمر
• دستیابی به بازارهای بیشتر و فروش زیادتر و درنتیجه سود بیشتر
• اطمینان بیشتر از وصول بهای کالای امانی تا فروش‌های عادی نسیه
• تبلیغ و بازاریابی و ایجاد بازار برای محصولات شناخته نشده و جدید
مسئولیت‌ها و وظایف حق العمل کار
• حفظ و نگهداری کالا تا زمان فروش به طور امانی
• مسئولیت دریافت بهای فروش‌های نسیه
• دقت در فروش‌های نسیه و سعی و کوشش در وصول مطالبات
• ارسال صورتحساب فروش و کلیه هزینه‌های مرتبط با آن برای آمر و انتقال وجوه حاصل از فروش کالاهای امانی به آمر
تفاوت نماینده تجاری با حق العمل کار
– نماینده تجاری معامالت را به نام تاجر یا موسسه‌ای که نمایندگی آن را برعهده دارد انجام می‌دهد ولی حق العمل کار معاملات را به نام خود و به حساب دیگری انجام می‌دهد.
– حق العمل کار نسبت به وصول مطالبات خود از آمر، نسبت به دیگر طلبکاران آمر، حق رجحان (حق تقدم) دارد. در صورتی که نماینده تجاری دارای چنین حقی نیست و مانند سایر طلبکاران تاجر است. مگر اینکه طبق قرارداد چنین حقی به او داده شود.
نکاتی که باید در حسابداری کالای امانی بدانید!
1- کالای ارسالی جز حساب‌های موقت می‌باشد و ماهیت بستانکار دارد.
2- حق‌العمل فروش و حق‌التضمین جز هزینه‌های فروش محسوب می‌شود.
3- حساب آمر به منزله‌ی حساب‌های پرداختنی و حساب حق‌العمل کار به منزله‌ی حساب‌های دریافتنی می‌باشد.
4- حساب موجودی کالا نزد حق‌العمل کار یک حساب دائمی بوده که جزو موجودی‌های آمر در ترازنامه در قسمت دارایی‌های جاری ذکر می‌شود.
5- حساب کالای امانی به منزله عملکرد فروش امانی در دفاتر آمر ثبت می‌شود که در پایان دوره در صورت بدهکار بودن نشان‌دهنده زیان فروش امانی و در صورت بستانکار بودن نشان دهنده سود فروش امانی می‌باشد.
6- اگر تمام کالاهای ارسالی از سوی آمر به وسیله حق العمل کار تا پایان دوره یا سال مالی بفروش نرسد، کالای فروش نرفته به حساب آمر منظور می‌شود. کالای فروش نرفته در اختیار حق العمل کار باید به بهای تمام شده یا قیمت بازار، هر کدام که کمتر باشد، ارزش گذاری می‌شود.
7- بهای تمام شده شامل کلیه هزینه‌های غیر تکراری متحمل شده به وسیله آمر و حق العمل کار می‌باشد و نحوه محاسبه آن‌ها به شرح ذیر می‌باشد:
الف: به تناسب تعداد فروش نرفته از بهای تمام شده
ب: با توجه به هزینه‌های انجام شده به وسیله آمر و حق العمل کار، کالا وارد انبار حق العمل کار می‌گردد. برای سهولت در انجام محاسبات مالی انبارها می‌توانید از نرم افزار حسابداری انبار استفاده نمایید.
موجودی کالای پایان دوره نزد حق العمل کار = بهای تمام شده آن + تناسبی از هزینه‌های غیر تکراری
معایب
- حاشیه سود کمتر: فرستنده باید به گیرنده پورسانت بپردازد و در نتیجه سود کمتری را به همراه دارد.
- سهل انگاری گیرنده: سهل انگاری گیرنده ممکن است مشکلات زیادی ایجاد کند.
- خطر آسیب دیدن کالا: خطر آسیب دیدن کالا در محل تحویل گیرنده یا در حین حمل و نقل، به ویژه کالاهای فاسد شدنی، زیاد است.
- هزینه‌های بالا: گاهی اوقات، هزینه‌های تعمیر و نگهداری بالایی برای کالا به عهده گیرنده و هزینه‌های حمل و نقل بالا بر عهده فرستنده است. مخصوصاً اگر محل تحویل گیرنده و فرستنده از یکدیگر بسیار دور باشد.
نکاتی که باید به خاطر داشته باشید:
- کالا به گیرنده فروخته نمی‌شود.
- مبلغ فروش متعلق به آمر است.
- کلیه هزینه‌های ارسال به عهده آمر می‌باشد.
- فرستنده کالا را در یک پیش فاکتور ارسال می‌کند.
- مالکیت کالا حتی پس از ارسال به گیرنده، نزد فرستنده باقی می‌ماند.
- در صورتی که هزینه‌ها توسط گیرنده پرداخت شود، باید از فرستنده باز پس گرفته شود.
- گیرنده به صورت دوره‌ای گزارشاتی را به نام فروش حساب برای فرستنده ارسال می‌کند.
سخن آخر
کالای امانی به کالاهایی اطلاق می‌شود که از یک شرکت به طرف دیگری منتقل می‌شود در حالی که معایب و مزایای آن همچنان حفظ می‌شود. بنابراین، در معامله کالای امانی دو طرف وجود دارد، فرستنده و گیرنده. ما در هوشمند نوین تلاش کردیم که تمام نکات مهم در رابطه با حسابداری کالای امانی را برای شما به طور کامل توضیح دهیم.
